وقوع بلایت ناشی از قارچ cylindrocladium buxicola در توده های شمشاد جنگلی تنکابن (گزارش کوتاه)

شمشاد جنگلی buxus hyrcana pojark. یکی از گونه­های همیشه­سبز حفاظت شده در ذخایر جنگلی است که به صورت توده­های متراکم در جنگل­های خزر پراکنده است. در بازدیدهای انجام شده طی تابستان 1391 خشکیدگی درختان و ریزش شدید برگ­ها در دو توده شمشاد در جنگل­های لیره­سر و جیسا در ناحیة تنکابن مشاهده شد (کیادلیری، گزارش­های منتشر نشده). روی برگ­ها لکه­های تیره رنگ و در پشت آن­ها بار قارچی سفیدرنگ دیده می­شد که به سرعت موجب خشکیدگی و ریزش آن­ها می­شد. در قسمت­های مختلف ساقه­های در حال خشک شدن لکه­های طولی تیره دیده می­شد. خشکیدگی در شاخه­های پایینی درختان، به ویژه درختچه­های جوان شدت بیشتری داشته و برگ­های آن­ها خزان نموده بود، اگرچه رویش مجدد جوانه­ها نیز دیده می­شد که بلافاصله آلوده شده بودند. پس از قرار دادن برگ­ها و ساقه­های آلوده در اتاقک مرطوب در دمای 22-20 درجه سلسیوس قارچ cylindrocladium sp. جدا شد. برای بررسی­های ریخت­شناسی کشت تک اسپور روی محیط pda حاوی 2% عصاره مالت و برگ میخک- آگار در دمای 25 درجه سلسیوس انجام شد (1). رشد پرگنه آهسته بود. رنگ پرگنه در مرکز به قهوه­ای نزدیک بود و در اطراف آن ریسه­های هوایی پنبه­ای شکل به رنگ کرم رشد کرده بودند. روی برگ­های میخک پس از 7 روز کنیدی­بر­های دیواره­دار با پایه بی­رنگ (180-90 × 3-2 میکرومتر) و انتهای سرنیزه­ای شکل (به قطر 11-6 میکرومتر) روی اسپورودوکیوم­ها تشکیل شدند که فیالیدها در انتهای انشعابات آن­ها قرار داشتند. کنیدی­های استوانه­ای شکل، راست، بی­رنگ با یک دیواره و در هر دو انتها متورم بودند (65-45 × 3-2 میکرومتر). بر اساس مطابقت ویژگی­های ریخت­شناسی با منابع موجود (1) قارچ مذکور به عنوان .cylindrocladium buxicola (henricot & culham, 2002) .syn. cylindrocladium pseudonaviculatum crous, groenewald & hill 2002; teleomorph calonectria pseudonaviculata. شناسایی شد. چهار نهال دو ساله شمشاد جنگلی با پاشیدن سوسپانسیون اسپور قارچ (105 اسپور در میلی­لیتر) آب مقطر تا خیس شدن کامل مایه­زنی و در اتاقک رشد تاریک با دمای 25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 90-80% نگهداری شدند (4). پس از 48 ساعت نهال­ها به گلخانه با دمای 22-20 درجه سلسیوس و نور متناوب منتقل شدند. یک هفته پس از مایه­زنی اولین علایم مشابه آلودگی طبیعی روی برگ­ها مشاهده شد و در آخر هفته دوم ریزش برگ­ها نیز شروع شد، در حالی که گیاهان شاهد که آب مقطر استریل روی آن­ها پاشیده شده بود علایمی نداشتند. قارچ مایه­زنی شده مجدداً از برگ­ها و ساقه­های آلوده جداشد. c. buxicola در اواسط دهه 1990 میلادی روی شمشادهای انگلستان گزارش شد (2) و در سال­های اخیر از ترکیه (4) و گرجستان (3) نیز گزارش شده است. بر اساس منابع موجود، به نظر می­رسد این اولین گزارش از وجود این بیماری در ایران باشد. با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب برای توسعه بیماری در منطقه، این می­تواند برای این گونه حفاظت شده یک فاجعه باشد.